Maar wat willen jullie nou concreet?
door: Inger van Nes
Deze vraag komt veelvuldig op naar aanleiding van het manifest van de jonge dominees en mensen die in de kerk werken. Mensen die staan op de grens van een verouderde, institutionele kerkelijke cultuur en de seculiere wereld waarin ze God en Jezus bespreekbaar willen maken. Waarin ze willen laten zien dat het christelijke geloof en de kerk relevant zijn. Niet alleen voor degenen die er mee opgegroeid zijn, maar breed maatschappelijk en voor ieder individu.
De ruimte om dit aan de orde te stellen is er. Zo hebben Karel Smouter en ik al ander halfjaar volop steun gehad vanuit de PKN om te onderzoeken, experimenteren en lokale kerken te adviseren en uitdagen in deze tijd. Met de Contrastnacht vorig jaar hebben we onze roep om relevantie concreet gemaakt en met Hervormingsdag en de film Nu(l) Twintig hebben we jonge mensen van buiten de kerk en oudere mensen binnen de kerk kennis laten maken met elkaar en de kerk zoals wij die graag zien. Een kerk die kloven tussen mensen dicht, waar God aanwezig is, die leert van Jezus en de mensen die van Hem geleerd hebben en bezinning en bezieling midden in het leven plaatst.
Zoals de vele reacties op dit manifest ook duidelijk maken, wordt er wel degelijk geluisterd naar jonge mensen. We worden met open armen ontvangen, alsof de generaties boven ons verbaasd zijn dat onze generatie zich überhaupt nog druk willen maken over een instituut, dat zij zelf al een tijd geleden hebben opgegeven aan de seculiere tijd en het terugnemende aantal bezoekers op zondagochtend.
Hieruit wordt voor mij het gevoel versterkt dat voor sommigen het kerkgebouw, de liturgie en de mensen die daar (nog) in samenkomen alles is wat God en de kerk kan zijn. En als die vorm niet meer aanspreekt er dus ook geen interesse in God en Jezus zou zijn. En dat is iets dat ik niet geloof.
De vele gesprekken die wij met rand- en buitenkerkelijke twintigers hebben gevoerd maken duidelijk dat zij wel degelijk op zoek zijn naar inspiratie en spiritualiteit, verlangen naar een warm netwerk, maar alleen de kerk op zondagochtend niet zien als een plek waar zij of één van hun vrienden naar toe zou kunnen gaan om dat te vinden.
De vraag naar de kerk als een plek voor deze twintigers, is een vraag naar innovatie: veranderingen die verder gaan dan aanpassing van het bestaande. Zij zoeken geen traditionele wijkkerk, maar wel een plek waar ze in een flexibel groepsverband antwoord kunnen vinden op hun pastorale vragen: waar kan ik me gezien en thuis voelen, hoe ziet het goede leven er uit, en is er een bron buiten mezelf waar ik uit kan putten? Hoe voed je idealen en maak je het ook waar?
Wij willen een voorzet geven om de wijsheid en traditie van het oude instituut kerk naar een nieuwe generatie en individuen brengen.De kerk heeft al eeuwen ervaring met burgers die samenkomen rond een ideaal en dat vertalen naar betrokkenheid op de stad. De belangrijkste les van de kerk uit al die eeuwen betrokkenheid op de stad: om samen te komen is een ideaal misschien genoeg, maar om het vol te houden is er meer nodig.
Een voorbeeld, een verhaal, een verlangen. Wij vinden deze inspiratie in de persoon van Jezus Christus, die aan het begin van de jaartelling grenzen tussen mensen doorbrak en allerlei kloven wist te dichten. Voor ons is dat de grote inspiratie: we leren van Jezus én de mensen die weer van Hem leerden.
‘Leren van Jezus’, ‘Jezus volgen’, dat klinkt velen in de oren als taal die past bij een evangelische theologie. Toch geloven we dat dit niet het geval hoeft te zijn. De uitdaging is om een taal te vinden, die clichés vermijdt, maar wel uitdrukt dat het bezigzijn met de navolging van Jezus Christus gevolgen heeft voor hoe je gemeenschap bent met elkaar. We erkennen ons in het beeld uit Colossenzen 3:9-11:
‘Nu u de oude mens en zijn leefwijze afgelegd hebt 10 en de nieuwe mens hebt aangetrokken, die steeds vernieuwd wordt naar het beeld van zijn schepper en zo tot inzicht komt. 11 Dan is er geen sprake meer van Grieken of Joden, besnedenen of onbesnedenen, barbaren, Skythen, slaven of vrijen, maar dan is Christus alles in allen.’
Het Nieuwtestamentische visioen van een wereld waarin alle verschil overbrugd zal zijn, is in onze gefragmentariseerde, op consumptie gerichte wereld een krachtig en contrasterend ideaal, dat ons voedt. De vieringen, kleine groepen, festivals en ontmoetingen die wij willen faciliteren zijn doordrongen van deze gedachte: God maakt ons een en ons verlangen naar heelheid komt bij God vandaan. Om iets met dit verlangen te doen, zullen we terug naar God moeten, om dit verlangen brandende te houden en om te zetten in daden.
Maar nu, concreet.
Op welke manier denken wij dat de kerk toekomst heeft en waar moeten we vooral mee ophouden? Hierbij een voorpublicatie van de aanbevelingen die uit ons onderzoek zijn voortgekomen – en die wij nu al met diverse kerken in Amsterdam aan het uitvoeren zijn:
Do’s – hoe bereik en benader je twintigers?
1. Laat wijkgemeentes vanuit hun eigen kracht werken
Wijkkerken trekken slechts twintigers die zijn aangetrokken tot deze manier van kerkzijn. Dit zijn veelal twintigers die al op een vrij jonge leeftijd conventionele keuzes maken, binnen de kerk zijn opgegroeid en zich op een verantwoordelijke manier willen inzetten voor een bestaand verband. Het bedienen van deze mensen is juist een kracht van wijkkerken. Pogingen van wijkkerken om door veranderingen in de vorm jongeren van buiten te ‘bereiken’ zullen bij 18+ers niet slagen. Hoe dan wel?
2. Organiseer geen diensten of symposia, maar festivals/evenementen
Festivals, zoals Vreemdland, zijn een spontane en laagdrempelige vindplaats van gemeenschap. Als vorm en inhoud op een creatieve manier naar elkaar verwijzen, ontstaat een beleving die verder gaat dan slechts een passief geconsumeerd evenement.
3. Ga vervolgens samen op reis of stap buiten de bekende context
Langere tijd met verschillende mensen in een andere omgeving ervaringen opdoen haalt mensen uit hun bestaande context. In de nieuwe, tijdelijke context van zo’n reis (bijvoorbeeld naar Taizé, Kirchtentag) is er de ruimte voor vriendschap, geestelijke voeding, etc. Als de groep die ervaring deelt, zullen ze elkaar willen blijven ontmoeten om de herinnering aan die reis te koesteren en de ervaringen en lessen uit die reis in de praktijk te brengen. Via social media contact houden is makkelijker dan ooit.
4. Als op festivals en reizen gemeenschap ontstaat, zet dat dan voort in kleine groepen
In kleine groepen bij elkaar komen met mensen die je (nog) niet kende en in een veilige setting praten over geloof, bezieling en (maatschappelijke) verandering, leidt tot een warm netwerk waarin individuen gezien worden op een manier elders niet voorkomt.
Hoe?
1. Schep eerst een gedeeld ideaal, bijv. de kloof dichten tussen mensen in de stad
Uit ons onderzoek kwam een grote ‘gedeelde zorg’ naar boven die in deze generatie leeft: dat we niet meer (leren) omgaan met mensen die anders zijn dan wij zelf. Een kerk zou bij uitstek een contrastplek kunnen zijn waar mensen elkaar ontmoeten voorbij deze kloof. Twintigers geven aan op dit punt te willen worden uitgedaagd – niet door erover te praten, maar door in die ontmoetingen te worden gefaciliteerd.
2. Kies vervolgens voor relationele, i.p.v. institutionele communicatie
Punten 1 t/m 3 komen alleen tot hun recht wanneer de communicatie zo persoonlijk en relationeel mogelijk is. In de netwerksamenleving gaat alles via-via en je wilt met naam en toenaam aangesproken worden door iemand die jouw echte wil leren kennen. Ieder mens voegt waarde toe – die waarde herkennen en benoemen maakt vaak al een heel verschil.
3. Durf zelf bevlogen te zijn en te staan voor een overtuiging
Leiderschap is in deze tijd informeel en dienstbaar, maar twintigers hechten eraan wanneer je zelf voor een overtuiging durft te staan. Maximaal ruimte en openheid bieden voor een diversiteit aan meningen is mooi, maar een activiteit is pas authentiek als de organisator vanuit zijn eigen motivatie durft aan te geven waarom hij deze organiseert. Als ze het maar niet meteen met je eens hoeven te zijn en zelf hun mening mogen vormen en veranderen.
4. Vertrouw twintigers, door te faciliteren i.p.v. te organiseren.
Daag twintigers uit en geef hen de ruimte om iets – mee – te organiseren waar ze zelf ook werkelijk in geloven en hun vrienden mee naar toe nemen. Professionals zijn nodig om een activiteit te laten slagen, maar het eigenaarschap moet op zijn minst ten dele liggen bij mensen die het niet als een baan, maar puur vanuit hun overtuiging of als leerervaring doen.
5. Werk 2-aan-2 of in teams
In de kerk werken (betaalde) mensen meestal als éénpitter met een groep vrijwilligers: een situatie die vaak leidt tot vermoeidheid en verminderde inspiratie. Samen kun je de frustraties uit het werk beter omzetten in leerpunten en kun je eenzaamheid in de confrontatie met een gemeente voorkomen. Bovendien spreek je samen een pluriformere groep mensen aan: identificatie kan namelijk met twee of meer (rol)modellen. Misschien is het niet voor niets een opdracht van Jezus om 2-aan-2 de wereld in te gaan.
6. Besef dat alles weer voorbij gaat
De fase tussen studententijd en volwassen leven is bij uitstek een tijd van zoeken en zappen. Wanneer je als dertiger nog in Amsterdam woont, passen daar weer andere keuzes bij, en dus een ander aanbod. Bovendien zal het voor de deelnemers vaak niet het enige of zelfs het belangrijkste netwerk zijn, waarin ze participeren. Cruciale vraag is dus: welke ervaringen wil je meegeven in de max. 3 jaar dat jonge mensen participeren?
Don’ts – waar moet je als kerk mee stoppen in relatie tot twintigers?
1. Geld werven d.m.v. acceptgiro’s naar huisadressen kaartenbaktwintigers
Naast het feit dat het geen geld oplevert, werkt het ook nog eens in het nadeel van het beeld dat twintigers hebben over de kerk. “Ik hoor alleen maar iets van de kerk als ze geld nodig hebben” is een veelgehoorde klacht – waar bijna niet tegenop te pionieren valt. Er zijn andere manieren om geld te werven en/of activiteiten rendabel te maken (crowdfunding, geven wat het je waard is, persoonlijke brieven, etc.). Maar: de waarde moet eerst bewezen worden.
2. Werving d.m.v. onpersoonlijke brieven, flyers of mailings
Er gaat veel tijd en geld zitten in het vormgeven en schrijven van deze overzichten en flyers maar er is geen bewijs dat dit ook maar enig resultaat (meer bezoekers, contacten, etc.) oplevert. Dit terwijl de evenementen die we in onze kwartiermakerstijd op poten hebben gezet juist een succes waren door de manier waarop mensen zijn uitgenodigd.
3. Activiteiten organiseren vanuit behoeften (wijk)kerk zonder rekening te houden met de leefwereld van twintigers
Daarmee samenhangend: de neiging om twintigers dienstbaar maken aan huidige kerk(structuren) i.p.v. andersom. Dodelijk voor participatie twintigers is de impliciete of soms expliciete verwachting die er is, zodra je een kerk binnenstapt. ‘Ah, een jongere, die gaat ervoor zorgen dat we kunnen blijven doorgaan met wat we doen!’ .
4. Andere vormen en projecten zien als een bedreiging
Vernieuwing leidt soms tot een concurrentiegevoel i.p.v. het ideaal om samen, maar op verschillende en aanvullende manieren kerk te zijn. Het is belangrijk voluit te kiezen voor drie ‘merken’ kerk die passen bij de drie hoofdtypes Nederlanders die Motivaction onderscheidt: traditioneel (wijkkerken), modern (media & evenementen), postmodern (netwerk).
5. Werk niet taakgericht maar gavegericht
Mensen die niet op de juiste plek, niet met de juiste begeleiding of niet in hun kracht ingezet worden, gaan vanzelf burn-out, vervallen in apathie en/of willen nooit meer een voet in een kerk zetten. Helaas zijn er, terugkijkend op voorbije jaren, veel jonge theologiestudenten geweest die in meer of mindere mate hebben wat de wrange vruchten van een taak- of plichtgerichte benadering is.
6. Treedt niet naar buiten met een diffuse identiteit…
…die voor buitenkerkelijke twintigers helemaal niet relevant of te begrijpen is (“eenheid in verscheidenheid” / “veelzijdig en veelkleurig aanwezig”). Het scherpe onderscheid tussen bv. vrijzinnig-orthodox doet er niet zoveel meer toe als mensen het verschil tussen protestants en rooms-katholiek amper kunnen omschrijven. Laat de eigen identiteit en allerlei nuanceringen dus geen struikelblok bij de voordeur zijn, wees duidelijk over wie je bent en laat ruimte aan mensen om daar vervolgens iets van te vinden.
Dominee 2.0 
Goed bedoeld, maar weinig concreet.
Zie de opzet van onze Tora-Yeshua gemeentes, terug naar de Handelingengemeente, de beste gemeente ooit.
Inmiddels zijn we in Amersfoort, Zaandam en Den Dungen bij Den Bosch en de lijn die we volgen staat op http://tora-yeshua.nl/gemeenteopbouw/
Shalom, welkom in onze samenkomsten of met commentara op de site, tora-yeshua.nl
Ben Kok (joods-chr. pastor)
Ben, je doet erg je best om mensen bij je gemeente te krijgen, respect! Maar het is prettiger om het gesprek aan te gaan en aan te geven waarom je het bovenstaande weinig concreet vindt, en wat je alternatieven zijn.
Goed stuk. Ik herken veel in de aanpak van faciliteren, op reis gaan en in kleine groepen werken. Maar geloof je echt dat er drie hoofdtypen Nederlanders zijn? En dat je de kerk naar een Motivactionmodel kunt indelen? Dat is toch juist een construct voor de flyerproductie, tegenover de netwerkaanpak die je zelf voorstaat?
Ik ben erg blij met dit manifest, (57 jaar oud).
Kennen jullie het proefschrift Crossroads van Robert Doornenbal, waarop hij onlangs is gepromoveerd?
Past wel bij jullie manifest, vind ik.
ja! Mooi hè?
Hoe kan het dat je in een gemeente als de Vrije Evangelisatie in Zwolle, een soort evangelische gemeente die in een grote sporthal samenkomt, over de jonge mensen struikelt of gaat dat ook weer over in de kilte der secularisatie?
Mooi initiatief, echt waar…mijn zorg zal zijn dat jullie nu te snel concreet worden. Elke zoveel jaar is er wel een opleving van jongeren die zien/willen dat het anders moet… Vaak blijft er al snel niet veel meer van over, worden ze handig op een zijspoor gezet, raken teleurgesteld, krijgen mooi baantje, en zo blijven de oudjes aan de macht. blijft alles bij het oude.
De zaken die in het artikel worden genoemd zijn nogal gericht op de vorm, alsof acceptgiro’s en saaie diensten het grootste probleem zijn.
‘De boodschap is goed, maar de vorm niet’
Eindeloos veel verschillende vormen zijn er al geprobeerd, hoe vaker je die verandert, hoe groter de leegloop van je kerk/groep. Mensen zijn gewoontedieren.
Maar bij een betere vorm loop je toch tegen die inhoud die niet meer van deze tijd is.
Het probleem van de leegloop is dat mensen weglopen bij hetgeen waar de kerk voor staat. Het probleem is heel diep.
De kerk is vooral op een heleboel tegen. tegen homo’s, abortus, euthanasie, seks vh huwelijk, samenwonen, koopzondagen, tegen niet-geloven, of andere geloven, tegen leuke liedjes enzovoorts..
En mensen begrijpen dat niet, want die kerk stond toch voor liefde? Maar wat we zien is conservatisme, bekrompenheid, kleinburgerlijkheid.
Mensen zoeken naar richting, inspiratie, zingeving, passie, energie, liefde al die dingen. En vinden dat wel in yogalessen, vrijwillgerswerk, reizen.
En de kerk? De kerk is een verroeste oldtimer. Hij was ooit een beest van een machine maar dat is lang geleden. Te lang niets (veel te weinig aan gedaan) Beetje bijspuiten is niet voldoende, chassis moet vervangen worden, nieuw motorblok erin, en hoe beter je dat doet, hoe langer hij nog meegaat…
of misschien moeten we dat barrel wel gewoon bij het grofvuil zetten (of rustig laten door roesten) en moeten we samen – met zij die daar zin in hebben – zorgvuldig en voorzichtig iets nieuws gaan maken
Dank je Inger, ik kan erg veel met jouw blog. Inmiddels heb ik hem gepost op de facebook pagina windkracht3pt0, omdat dit de pagina is voor de groep 25 – 45 jarigen in Noordwijk.
Laat ik voor op stellen dat ik erg blij ben met het initiatief dat de jonge theologen nemen voor verandering in de PKN. Als niet-kerkelijk christen van 31 jaar kijk ik vol verlangen uit naar een kerk die op alle terreinen dichter bij mensen van deze tijd zal staan. Met veel belangstelling zal ik de reacties en ontwikkelingen volgen die uit jullie initiatief voortkomen. In het bovenstaande artikel van Inger van Nes worden interessante voorstellen geformuleerd over het benaderen van twintigers. Wat ik alleen in het artikel mis is de verandering met betrekking tot de verkondiging van het christelijk geloof. Je kan van de kerk nog zo’n fijne ontmoetingsplek maken, maar als de inhoud van het belijdend geloof te ver van de werkelijkheid van alledag en van de denk- en leefwereld van de moderne mens af staat, zal je weinig buitenstaanders bereiken. Deze inhoudelijke afstand komt naar mijn idee vooral doordat er door de kerken te strikt met de Bijbel is omgegaan. De verhalen werden geschiedenis, de ethische regels kwamen direct van God en de bijbelse taal/termen (zoals zonde, offer, wedergeboorte) werden ongewijzigd overgenomen. Buitenstaanders kunnen hier niets mee en zelfs voor veel kerkelijke mensen wordt dit een struikelblok. Het is daarom van belang dat we de inhoud anders gaan uitdrukken. Net zoals de kerkvaders in hun tijd ook deden. Ik ben benieuwd of dit door jullie ook wordt opgepakt.
1 ‘Leren van Jezus’, ‘Jezus volgen’, dat klinkt velen in de oren als taal die past bij een evangelische theologie. Toch geloven we dat dit niet het geval hoeft te zijn.
2 De kerk is vooral op een heleboel tegen. tegen homo’s, abortus, euthanasie, seks vh huwelijk, samenwonen, koopzondagen, tegen niet-geloven, of andere geloven, tegen leuke liedjes enzovoorts.
Twee citaten uit bovenstaand en twee heel verschillende kerken. De ‘kerk’ van het tweede citaat is duidelijk niet de PKN. Het probleem van de PKN is een heel andere dan in dit manifest staat. Het probleem van de PKN is dat ze geen weerwoord heeft gegeven tegen de evangelicalen. En zoals in citaat 1 staat, een evangelische theologie is niet de theologie van de PKN. Daar zit de grote makke van dit manifest: evangelische vormen zonder evangelische theologie? Wees eens duidelijk over de theologie, en blijf niet in de vormen hangen.
De vormen die het manifest aanprijst komen direct uit de evangelicale koker. Evangelicalen zijn wel weer de kerk uit 2. Weliswaar zijn de evangelicalen heel modern in hun muziek etc, maar de opvattingen zijn stroever dan ooit tevoren.
Wat we nodig hebben in de PKN is een zelfbewuste midden-orthodoxie. De midden-orthodoxie heeft zich in al het georganiseer bij de vorming van de PKN tussen Gereformeerde Bond en evangelicalen in het verdomhoekje laten drukken. Daar moet de midden-orthodoxie uit. Lekker gezellig klitten in kleine groepjes in de stad is geen oplossing voor de vraag naar de koers van de PKN.
Uit mijn hart gegrepen!
[…] is op de site van de jonge theologen een nadere verklaring gekomen, met een verhelderend lijstje do’s en dont’s. Gebaseerd op ervaringen van een jeugdpastor en […]
Dank aan Inger en Karel voor de klare taal, de inspiratie en de do’s en don’ts. Past geheel bij de post-moderne mens die geen boodschap heeft aan instituties, tradities, autoriteiten. (Of ik hier wel/niet gelukkig mee ben laat ik graag in het midden.) Zoals met veel zaken in deze tijd, lijkt het (Protestants) christelijke geloof een leefstijl te zijn geworden, waarvoor je kiest. Volgens mij verklaart dat de aantrekkingskracht die Evangelische kerken en Torah-gemeentes op veel jongeren. Zij geven richting aan denken, leven en werken in een wereld vol keuzes. Lijkt me dat er voor de PKA nog heel wat te winnen is … willen we niet verliezen 🙂
Bijbelgetrouwe christenen hebben steeds in de geschiedenis 3 kenmerken gegeven van de ware kerk van Jezus Christus, namelijk bijbelgetrouwe prediking, bijbelgetrouw gebruik van de sacramenten en bijbelgetrouwe kerktucht. Deze 3 kenmerken bezit de PKN allang niet meer volgens haar eigen intelligentsia. Zowel Dr. Van Beek in zijn publieke uitspraken in diverse kranten (kerktucht verdwenen, kerk geseculariseerd, simpele kennis ontbreekt) als Dr. Dekker in zijn boek ‘Marginaal en missionair’ hebben dit duidelijk neergezet voor iedereen te onderzoeken. Daarnaast heeft de PKN in ThePassion 2011 en 2012 voor het oog van meer dan een miljoen Nederlanders beleden dat NIET Christus maar Petrus (een rots met barsten) de rots van de PKN is. En is duidelijk gebleken in visienota’s ‘Spreken over God’ en ‘Hartslag van het leven’ van de PKN dat zowel in het spreken over God als in de interne toestand van de kerken behoorlijk wat mis zit. Dit als vrucht van universitair opgeleide theologen die met dezelfde studie als de 100 die nu protesteren de kansel zijn opgegaan. Theologen van de PKN in NL die anno 2012 op de PThu Mgr De Korte het academisch jaar hebben zien openene, theologen van de PKN wiens professoren en hoogleraren in Xart samen met katholieke theologen (onder toezicht van kardinaal Van Eijck) nadenken over dogmatiek (=de leer van Christus), theologen van de PKN die recent hun jaarlijkse dinerparty hebben gehad.
Het verbaast mij als simpel persoon (in vergelijking met de hooggeleerden hier) dat deze 100 niet eerst hun opleiding en leraars de prullenbak ingooien om daarna terug te keren naar de Bijbel en de oude paden waarin de Heere Jezus Christus heeft getoond te hebben gewerkt en te willen werken ziende op de beloften aangaande de toekomst. Totdat dit laatste in gang gezet wordt door deze 100 theologen, is dit initiatief in werkelijkheid niet meer dan een verdere afbraak van de kerk in NL omdat hun initiatief warm ontvangen is door degenen die hiervoor nu juist jarenlang verantwoordelijk zijn geweest (Plaisier, Verhoef en Immink).
Ik schreef een brochure: ,,Wat hou ik van uw huis”- Een liefdesverklaring.
Concreet en actueel. Belangstelling: mail mij: cvanbaardewijk@kpnmail.nl en ik mail hem u toe.
Liever in boekvorm: bel mij 055 5418607
graag ontvangen wij u brochure,
zou u het naar dominee2punt0@gmail.com kunnen sturen? hartelijk dank!